YAYINLARIMIZ

Kriptoda ‘Stake’ ve Mevzuattaki Yeri


23 Eylül 2023 - Av. Doç. Dr. Mete Tevetoğlu

Kriptoda ‘Stake’ ve Mevzuattaki Yeri

Kripto varlıkların doğru anlaşılması bakımından klasik finansal ürün ve hizmetlerin iyi bilinmesi oldukça önemli. Ülkemizde finansal okur yazarlık konusunda çok sayıda çalışma var. Bu proje ve çalışmaların amacı insanların finansal ürün ve hizmet piyasalarını, terminoloji ve veri analizi hakimiyeti sağlayarak daha iyi anlayabilmeleri. Söz konusu kripto varlıklar olunca, bu varlıklarla bağlantılı ürün ve hizmetler klasik finansal ürün ve hizmetlere alternatif olma özelliği arz ediyor. O bakımdan kripto ekosistemindeki pek çok uygulama hakkında operasyonel veya hukuki kararların, bilinen ürünlerle karşılaştırmalar yapılarak alındığını ifade etmek mümkün. Tabi hemen not düşelim ki her benzetme sağlıklı sonuçlar vermiyor. Yani kripto ürün ve hizmetleri her zaman benzer finansal araç ve uygulamaların çerçevesine oturmak, birebir aynı şekilde algılamak son derece riskli ve hatalı. Bunlardan bir tanesi de kripto da yaygın kullanıma konu edile staking uygulamaları. Şimdi bu kavrama ve uygulamalarına, niteliğine uygun düştüğü ölçüde geleneksel mali piyasa perspektifinden bakarak analiz edelim.

 

‘Stake’ veya ‘Staking’ nedir?

 

“Stake” kelime olarak İngilizce’den gelir. ‘Stake’ kelimesinin Türkçe’de tam olarak bir karşılığı bulunmuyor. Kripto dünyasında genellikle “elde bulundurma veya hisse’ olarak bir anlama sahip. Biz bu yazıda doğrudan “stake” terimini kullanacağız. ‘Staking’ veya stake etme faaliyetini basitçe açıklamak gerekirse, kripto para birimlerini sistem içinde kilitleyerek kazanmaya yönelik bir süreç, uygulama veya hizmet diyebiliriz.

Staking, kripto sahiplerine dijital varlıklarını satmaya gerek kalmadan çalıştırmanın ve pasif gelir elde etmenin bir yolunu sunuyor.

Staking’de ağ kullanıcıları, kripto varlık türlerini önceden belirlenen bir süre boyunca sanal cüzdanlarında turuma veya saklama taahhüdünde bulunarak bundan kazanç sağlayabilirler. Sistemde kilitli olan kripto varlıklar belirli bir süre için devredilemez veya başka işlemler için kullanılamaz. Kısacası “Staking” banka hesabınızdan aldığınız faiz gelirine benzer şekilde, kripto  varlıklarınızdan zaman içinde daha fazla kripto varlık kazanmaya dayalı bir sistemdir. “HODL’ı sonu staking” denilebilir veciz bir ifade olması için. Burada temel soru şu olabilir. Kripto stake edip fiat para kazanılması vaat edilebilir mi? Yosa kriptoya mutlaka aynı tür kripto vaadiyle mi stake yapılmalıdır? Ya da stake edilen kriptoya başta tür kripto geliri vaat eden hizmet ve servisler hukuka uygun mudur?

Bizim görüşümüze göre kripto varlık fiat para olmadığı için kripto varlığın stake edilmesi karşılığında fiat para vaat edilmesi ve verilmesi hukuken mümkündür. Bu bir bankacılık hizmeti veya faaliyeti değildir. Zira stake edilen fiat para değildir. Bu sebeple burada mevduat toplama veya kredi verme gibi bir durum oluşmamaktadır. Aksi düşünce kirpto varlıklara fiat para vasfı atfetmiş olur ki bu bambaşka bir tartışma. Yine kripto stake kripto kazanma, bir tür kripto stake’ine diğer bir tür kripto stake’i de aynı şekilde değerlendirilebilir.

 

Staking’in Yararlı Mı?

PoS ile stake etmenin en büyük katkısı, büyük miktarda işlem gücünü boşa harcamaması. Staking, dolaşımdaki kripto varlık miktarını sınırladığı için arz ve talebi dengelemek için de faydalı. Stake eden bir kripto varlık zincirinde dolaşımda ne kadar az para varsa, değerin o kadar artması olası. Yani kripto varlık birimi ne kadar çok stake edilirse, fiyatın düşme olasılığı o kadar düşük olur.

Genellikle de bu PoS ağlarında kullanıcıları ağın geleceği ile ilgili verilecek kararlara ilişkin yapılan seçimlere hisse oranlarında katılabilirler ve söz sahipliği kazanırlar. Bu da stake etmeyi daha cazip hale getirmiştir.

Stake etmek, blockchain yönetimine dahil olmak isteyenler için yeni yollar açar ve sadece coin tutarak pasif gelir elde etmenin kolay bir yolu olabilir. Staking daha kolay hale geldikçe, blockchain ekosistemine girişin önündeki engeller de kalkmış olacaktır. Ancak, stake etmenin de riskler içerebileceğini göz önünde bulundurmak gerekir. Çünkü akıllı sözleşmelerle fonları kilitlemek, yazılım açığı riskini taşımaktadır.

Staking’in Hukuktaki Güncel Yeri

Staking’in mevzuattaki yerinden bahsedebilmek için için öncelikle kripto varlıklarının hukuki niteliğini tespit etmek bir ön mesele. Malum dava bir dağ ise hadiseler tepeciklerdir.

16 Nisan 2021 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’te (‘‘Yönetmelik’’) kripto varlıklar, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan varlıklar olarak tanımlanmıştır.

Bu sebeple, bizce hatalı bir şekilde, kripto varlıkları itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendiremiyoruz. Çünkü kripto varlıkların içinde bu özellikleri gösterenler mevcut. Gelgelelim, Yönetmelik esasında kripto varlıkları yasaklamadığı ve sadece ödemelerde kullanılmamasını hedeflediğinden buna bağlı olarak staking faaliyetinin Yönetmeliğe aykırı olduğu söylenememeli.

Keza 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Korunma Hakkında Kanun (‘‘Kanun’’) ve Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar (‘‘Karar’’) çerçevesinde kripto varlık hesabı oluşturmak yasaklanmamıştır. Kanun ve Karar’da kripto varlıkların bizatihi düzenlenmemiş olmasının yanı sıra kanunda sınırlı sayı ilkesi gereği tek tek sayılmış “yabancı parayla yapılması yasak işlemlerden” birine kripto varlıkları dahil etmek de hukuken mümkün değildir. Ek olarak staking faaliyetine benzetebildiğimiz yabancı para/döviz mevduat hesabı oluşturma faaliyeti de Kanun ve Karar bağlamında yasaklanmış değildir. Dolayısıyla kripto paranın stake edilmesinin mevzuatça yasaklanmadığı sonucuna varılması gerekir. Malum özel hukuk alanında açıkça yasaklanmayan her şey serbesttir. O sebeple stabil kripto varlıklardan, döviz veya altın dayanak varlıklı kripto varlıklara kadar tüm kripto varlıkların bugün için staking’e konu edilmesi hukuken mümkün görünmektedir.