Digital Copyright Law Studies in Turkey
Geçtiğimiz mayıs ayında uzun süredir merakla beklenen “Dijital Telif Yasası” gündemiyle ilk toplantısını gerçekleştiren TBMM Dijital Mecralar Komisyonu, Milletvekili Hüseyin Yayman başkanlığında toplanarak dijital telif yasası için çalışmaları fiilen başlattı.Özellikle, başta Google olmak üzere arama motorlarının ve dijital platformların Türkiye'de yayıncılara ödeme yapmaması nedeniyle Dijital Telif Yasası’nın önemi her geçen gün artarken, oluşturulan Dijital Mecralar Komisyonu ile bu husustaki sorunlar ele alınmaya başlanmıştı. Türkiye’nin dijital değerler haritasının çizilmesi ile ilgili çalışmalara başlanmış ve yapay zekaya ilişkin araştırma komisyonları kurulması konusunda yol kat edilmiştir.
25 Haziran 2024 tarihinde aynı gündem ile yeniden toplandı ve Google LLC yetkili serbest avukatları ile Google Reklamcılık ve Pazarlama Ltd. Şti. (“Google Reklamcılık”) yetkilileri, TBMM Dijital Mecralar Komisyonu'nda dijital telif gündemine ilişkin ilk kez sunum gerçekleştirdi.
I. Dijital Telif Yasası
Telif bakımından, halihazırda 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (“FSEK”) bulunmakta ise de FSEK’in yeniden yapılandırılmasının ve dijitalleşme çağındaki sorunlara çözüm üretilmemesi neticesinde doğan gereklilik Dijital Telif Yasası çalışmalarını başlatmıştır. 2024 yılı içerisinde yürürlüğe girmesi beklenen Dijital Telif Yasası’nın temelini ne oluşturmaktadır? Dünyadaki örnekleri, bu yasanın etkin bir şekilde kullanılmasına öncülük edebilecek midir?
Dijital telif hakkı ile dijital ortamlarda üretilen, dağıtılan veya kullanılan içeriklerin korunmasını ve kullanımının düzenlenmesi amaçlanmaktadır.
Dijital telif hakkı kavramı ülke gündeminde sıkça tartışma konusu olmuş ve bu konuda bir yasa gerekliliğinin altı çizilmiştir. Bu sorunlara çözüm getirebilmek adına TBMM Dijital Mecralar Komisyonu öncülüğünde Dijital Telif Yasası ile içerik üreticisi ile kurum ve kuruluşların ürettikleri içeriğe ilişkin dijital platformlara karşı olmak üzere telif haklarının koruma altına alınması amaçlamakta, bir nevi emek hırsızlığının önüne geçilmesi hedeflenmektedir.
II. Dijital Telif Yasası Çerçevesinde Alınması Gereken Önlemler
Dijital Telif Yasası’nın yürürlüğe girmesi ile dijital içeriklerin izinsiz kullanımını engelleyecek çeşitli mekanizmaların geliştirilmesi hedeflenmektedir. Dijital Telif Yasası’nda yer alması gereken maddeler bakımından:
- İzinsiz içerikler için etkili takip ve denetim mekanizmalarının oluşturulması,
- Hızlı müdahale sağlanması,
- Avrupa Birliği (“AB”) ve dünyadaki yasaların incelenerek uluslararası uyum sürecinin yakalanması,
- Yenilikçi teknolojilerin (Dijital damgalama, blok zinciri teknolojileri vb.) uygulanması,
- Yayıncıların haklarını koruyabilmek adına, izinsiz içerikleri kullanan, yayınlayan dijital platformlar bakımından ve izinsiz kullanılan içeriklere yönelik içerik üreticisine bedel ödenmemesi yönünden de dijital platformların içerik üreticilerine ödeme yapması çerçevesindeki maddelere uyulmaması halinde ağır cezai ve zorunlu yaptırımlara ilişkin düzenlemelerin getirilmesi,
Halihazırda gündemde olup süregelen toplantılara göre yasanın kapsamı genişletilebilecektir.
FSEK’in günümüzde dijitalleşmenin hızıyla birlikte uygulama alanının istisnai durumlarda yetersiz kalabilmesi sebebiyle Dijital Telif Yasası’nın tam ve gereği gibi, dijital çağa uygun bir şekilde düzenlenmesi ve bu yasanın niteliği gereği dijital platformların keyfiyetinin önünde bir engel oluşturması ana gayelerdendir.
III. AB ve Dünyadaki Örnekleri ile Dijital Çağa Uyum Süreci
Avrupa Birliği, telif tabanlı ekonomisini dijital çağa uydurmak adına[1] Dijital Tek Pazar oluşturma gayesi ile bu çerçevede 2000 yılında Lizbon Stratejisi ve 2015 yılında ise dijital platformların adil bir şekilde ödeme gerçekleştirmesini sağlamak adına Dijital Tek Pazar Strateji Belgesi’ni kabul etmiştir. 2020 yılında ise Avrupa Stratejisi’ni benimsemiştir. Yine AB’de 2020 yılında Dijital Hizmetler Kanunu[2] (“DSA”) ve Dijital Pazarlar Kanunu (“DMA”) yürürlüğe girmiştir.
Avustralya ise, dijital telif hakları bakımından başarı yakalayan ülkelerden olmuştur. 2 Mart 2021'de yürürlüğe giren ve yaklaşık 3 yıldır başarıyla uygulanan Avustralya Haber Medyası Pazarlık Yasası (“NMBC”), sayesinde, medya şirketlerinin; Alphabet Inc. ve Meta Platforms Inc. gibi şirketlerle müzakere süreci başlatarak ödeme talep etmesi, müzakereler sonuçsuz kaldığı takdirde, ödeme miktarının hükümetin tayin ettiği bir hakem tarafından belirlenmesi kararlaştırılmıştır.
Haberlerin bir fikir ve sanat eseri olarak kabul edilmesi, medya kuruluşları için büyük önem taşımaktadır. Bu konu, Dijital Mecralar Komisyonu tarafından da ele alınmaktadır. Kanada'da, Dijital Telif ve Çevrimiçi Haber Yasası ile haberlerin dijital telif haklarından ayrılmadan düzenlendiği görülmektedir. Benzer şekilde, Amerika Birleşik Devletleri'nde 1998 yılında kabul edilen Dijital Binyıl Telif Hakkı Yasası (DMCA), teknolojik gelişmelerin de etkisiyle dijital fikri mülkiyet haklarının daha güçlü bir şekilde korunmasını amaçlamaktadır. DMCA, özellikle emek hırsızlığının önüne geçmeyi hedeflemektedir.
IV. Sonuç
Bu yazımızda, Dijital Telif Yasası’na ilişkin görüşmeler hız kesmeden devam ederken dijital telif kavramı ile birlikte yürürlüğe girecek olan Dijital Telif Yasası’nı, yasa içerisinde düzenlenmesi beklenen ve gerekli maddeleri, dünyada ve AB’de dijitalleşme çağına uyumu yakalama sürecindeki ülkelerin yasalarını ana hatlarıyla ele aldık.
Çözüm bekleyen sorunlar, Dijital Telif Yasası’nın gündemini oluştururken 25 Haziran 2024 tarihinde gerçekleşen toplantıda Komisyon Başkanı Sn. Hüseyin Yayman, dijital telif ve bu kapsamda haber içeriklerine de telif ödenmesi yönündeki çalışmalar çerçevesinde Google'a “Türkiye'ye çifte standart uygulanmaması” yönünde çağrı gerçekleştirmiştir. Toplantıya katılan Google LLC’nin temsilci serbest avukatları ve Google Reklamcılık ise, bu yasa için masaya oturmaya hazır olduklarını ve olumlu yaklaştıklarını belirterek Google habercilik ekosisteminden, değer ve trafik oluşturma, ortaklıklar, Google haber inisiyatifleri, fon desteği ve doğrulama araçları başlıkları ile dijital dönüşüm yolculuğundaki katkılarından bahsederek komisyonda yer alan üyelerin sorularını cevaplamıştır.[3]
Bu toplantının sonunda, gerekli görülmesi halinde, Meclis Başkanlığı'ndan izin alınarak yaz döneminde son ve nihai bir toplantı yapılacağı belirtilmiştir. Fikirler açıkça dile getirilmiş olmasına rağmen, Google’ın bu sene yürürlüğe girmesi planlanan Dijital Telif Yasası'na karşı olumlu tutumunu sürdürüp sürdürmeyeceği merakla beklenmektedir.
Google ile yapılan toplantı da dahil olmak üzere, Dijital Mecralar Komisyonu'nun öncülüğünde süregelen toplantıların sonucunu, Dijital Telif Yasası'nın yürürlüğe girmesiyle daha çok konuşacağız. Ülkemizde de Avustralya, Kanada ve AB ülkelerinde olduğu gibi, yasal sürecin etkin, ülke şartlarına ve dijital çağa uyumlu, iş birliklerinin ise etkili ve adil bir şekilde gerçekleştirilmesi umuduyla, Dijital Telif Yasası'nın yürürlüğe girmesiyle bir sonraki yazımızda görüşmek üzere.
[1] Cahit Suluk, Dijital Telif Hakları, 4 Ocak 2024 https://fikrimulkiyet.com/dijital-telif-haklari/ Erişim Tarihi: 25.06.2024
[2] https://www.tevetoglu.av.tr/tr/yayinlarimiz/avrupa-birliginde-yururluge-giren-dijital-hizmetler-yasasi-dsa-2024-05-22-120156
[3] https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=3280